غذای اصلی و کامل برای انسان در مبانی طب سنتی ایرانی شامل این موارد است: نان تهیه شده از گندم خوب که سنگک بهترین انواع نان است ، گوشت گوسفند بره جوان(بین شش ماه تا یکسال)، شیرینی های ملایم و میوه هایی مانند انجیر و انگور و خرما
شامل ۵ زیرمجموعه:
- حبوبات
- گوشتها
- لبنیات
- میوه ها
- سبزیها
- حبوبات پر مصرف: بهترین حبوبات برای انسان گندم است زیرا حرارت آن شبیه حرارت غریزی انسان است.
- گندم: گرم و تر. بهترین غذای تندرستان، کثیرالغذا(خلط دم سالم زیادی تولید می کند) و چاق کننده بدن.
- برنج: خشک، در گرمی و سردی آن اختلاف نظر هست. در گرم مزاجان، گرمی و در سرد مزاجان، سردی ایجاد می کند. از نظر غذاییت بعد گندم قرار دارد.چاق کننده بدن و مولد منی.
- جو: سرد و تر. غذاییت کمتر از گندم و برنج. به علت سردی که دارد ایجاد نفخ می کند. خوردن آن سبب لاغری می شود خصوصا در ورزشکاران و افرادی که مشاغل سنگین بدنی دارند.
۲. گوشتهای پر مصرف: بیشترین غذاییت در بین غذاها را دارا هستند. بهترین گوشت برای انسان از نظر شباهت به مزاج او، گوشت گوسفند است خصوصا برۀ نر.
- گوشت گوسفند: گرم و تر، گوشت سردست بهتر از گوشت ران است زیرا فضولات کمتری دارد. منی را افزایش می دهد و قوای جنسی را تحریک می کند.
- کله و پاچه و مغز گوسفند:
- پاچه معتدل و زود هضم است.
- مغز سرد و تر است و دیر هضم است و برای معده مضر است
- دل و جگر و قلوه گوسفند:
- جگر گرم و تر است، مفید اما دیرهضم است.
- قلوه معتدل رو به خشک است و دیر هضم است و اخلاط بدی را پدید می آورد.
- دل گرم و تر است و بسیار دیر هضم است و یبوست آور است. بهتر است با فلفل و زیره خورده شود و بعد آن مربای زنجبیل میل گردد.
- سیراب شیردان گوسفند: سرد است و دیر هضم می باشد. چون جایگاه فضولات است باید خیلی خوب شسته و سپس پخته شود.
- گوشت گوساله: گرم و تر است به شرطیکه بزرگتر از یکسال نباشد. مناسب اکثر تندرستان است.
- گوشت گاو: سرد و خشک است، خون غلیظ سوداوی تولید می کند، غذاییت آن بسیار است. گوشت گاو و فراورده های آن شامل سوسیس و کالباس و طبعاً فست فودهایی که از آن تهیه می شود و کنسروهایی که شامل گوشت گاو هستند، سبب اختلالات خواب، ضایعات و لکه های تیره پوستی و عدم تمرکز می شوند.
- گوشت مرغ: گرم و تر. البته بال و گردن آن معتدل رو به گرمی است، مرغ چاق، تری بخش و چاق کننده بدن است.
- تخم مرغ: زرده آن گرم، سفیده آن سرد و تر است. زرده آن مقوی قلب و مغز است. مناسب ترین و خونسازترین و زودهضم ترین شکل پخت آن به صورت عسلی است.
- گوشت بلدرچین: گرم و خشک، غذاییت زیاد، چاق کننده، در زنان سبب تقویت و تحریک نیروی جنسی می شود. زیاده روی در مصرف آن سبب سردرد می شود.
- گوشت ماهی: سرد و تر، در افراد گرم مزاج سبب تقویت نیروی جنسی می شود. بهترین روش طبخ آن کباب کردن بر آتش است. برای افراد با مزاج سرد و تر و معده بلغمی و خصوصاً در افراد چاق بسیار زیان آور است. نوشیدن آب بعد از صرف ماهی موجب بیماریهای مزمن می گردد. مداومت بر خوردن ماهی سبب ضعف معده و برص و استسقا می شود.
- گوشت میگو: گرم و تر، دیرهضم، افزاینده قوای جنسی
۳. لبنیات پر مصرف
- شیر: گرم و تر است به شرطی که چربی آن را نگرفته باشند. مصلح آن در گرم مزاجان شکر است و در سرد مزاجان عسل.
- کره: گرم و تر. ملین، زیاده روی در ان سستی دهانه معده می دهد.
- پنیر: سرد و تر، تازه آن سبب تقویت معده و روده و کلیه می شود. برای سرد مزاجان مضر است. مصلح آن نعناع و آویشن و عسل است.
- ماست: سرد و تر، مضر سرد مزاجان و معده های سرد
- دوغ: سرد و تر، چاق کننده بدن، کاهنده التهاب معده و کبد،
- کشک: سرد و خشک، تسکین تیزی صفرا و خون، تولید بلغم خام خصوصا در مزاجهای سرد و تر
۴. میوه های پر مصرف
- آلو بخارا: سرد و تر، ملین، کاهش تیزی صفرا.
- انار: شیرین آن گرم و تر و ترش آن سرد و خشک است، ملین، آشامیدن ترکیب آب انار ترش و شیرین برای تقویت معده و یرقان و جرب و خارش مفید است.
- انجیر: گرم و تر، مفید برای صرع، سرفه و خشونت نای، ملین.
- انگور: گرم و تر، از نظر غذاییت از بهترین میوه هاست، تولید کننده خون صالح، مصرف تازه آن مضر است و باید دو روز بعد چیدن میل شود. مضر معده های سرد و پرنفخ، مصلح آن رازیانه و زیره است.
- به: معتدل، نشاط آور و مقوی قلب و مغز و معده، ترکیب شربت به با شربت به لیمو برای نشاط و تقویت قلب نظیز ندارد.
- خربزه: گرم و تر، افزاینده رطوبت مغز و بدن، مفید یرقان، چاق کننده، افزاینده شیر و عرق و ادرار، نوشیدن آب بعد آن مضر است. خوردن عسل بعد آن بسیار مضر است. مضر مزاجهای گرم.
- خیار: سرد و تر، دافع یرقان، تسکین حرارت خون و صفرا، مضر سرد مزاجان و خام کننده غذا
- زیتون: معتدل رو به گرم و خشک، همراه غذا سبب تقویت معده و افزایش اشتها می شود، مصلح او مصرفش به صورت زیتون پرورده است.
- سیب: گرم و تر، ترش آن سرد و خشک است. خوردن و بوییدن آن نشاط آور است و تقویت قلب و مغز و کبد می کند. رب و آب سیب از جرم آن قویتر عمل می کند. دافع سموم است. سیب ترش اما سبب فراموشی و کندذهنی و قولنج می شود. مصلح ان عسل و دارچین است.
- هلو: سرد و تر، مضر افراد تر مزاج، مصلح آن مربای زنجبیل و عسل است.
- غوره: سرد و خشک، از بین بردن صفرا، تقویت کبد و بدن، یبوست اور.
- کدو: سرد و تر، ملین، مناسب گرم مزاجان، تولید خلط خوب.
- گلابی: گرم و تر، نشاط آور و مقوی قلب و معده و هاضمه. مضر معده های ضعیف و سرد مزاجان. مصلح آن زنجبیل پرورده است.
- گیلاس و آلبالو: گرم و تر، رافع خشونت حلق افراد پیر، تقویت معده و کبد گرم.
- هندوانه: سرد و تر، تسکین حدت خون، در سردمزاجان ضعف نیروی جنسی و درد مفصل می دهد.
- نارنج: سرد و خشک، زیاده روی در مصرف آن ضعف کبد ایجاد می کند. مصلح آن شکر و عسل است.
- نارنگی: سرد و تر، مفرح قلب، کاهش گرگرفتکی کبد و معده
- لیمو ترش: سرد و خشک، مفید برای التهاب معده و جوشش خون، مضر سرد مزاجان و اعصاب و سرفه، مصلح ان شکر و عسل است.
- بادام: گرم و تر، غذاییت زیاد، چاق کننده، افزایش منی، مقوی مغز.
- پسته: گرم و خشک، تقویت نیروی جنسی و ذهن و مغز، نافع سرفه، مضر معده، مصلح آن زردآلو است.
- زرشک: سرد و خشک، از بین برنده صفرا، ، مضر سرد مزاجان.
- فندق: گرم، مولد چربی کلیه ها، تقویت بدن و دفع سموم.
- گردو: گرم و خشک، تقویت مغز و قلب و کبد، تحریک نیوروی جنسی.
- نارگیل: گرم و خشک، تقویت حرارت غریزی، گرم کردن کلیه ها و کمر در سرد مزاجان، دیرهضم.
۵. سبزیها و صیفی جات پر مصرف
- بادمجان: گرم و خشک اما مولد خون سوداوی غلیظ، خراب کننده رنگ چهره، مسبب بواسیر، مقوی معده و اشتها آور،
- باقالی: سرد و تر، پاکسازی سینه و ریه و تقویت آن، تقویت نیروی جنسی، ایجاد سنگینی در سر و فساد ذهن، مصلح آن گلپر و آویشن و پونه .
- بامیه: سرد و تر، غذاییت کم.
- پیاز: گرم و خشک، تقویت اشتها و نیروی جنسی، خام و تازه ان در گرم مزاجان ایجاد سردرد می کند، مضر مغز.
- تره: گرم و خشک، مضر مغز، تقویت نیروی جنسی، زیاده روی در آن احتراق خون می دهد.
- شاهی: گرم و خشک، تحریک نیروی جنسی، ایجاد سردرد و تاری دید.
- ریحان: گرم و تر، خواب آور.
- ریواس: سرد و خشک، مفرّح، افزایش اشتها، مضر نیروی جنسی.
- سیر: گرم و خشک، رقیق کننده خون، خام آن مضر مغز است، زیاده روی در مصرف سیر سبب سردرد، احتراق خون، آسیب به چشم و ریه و نیروی جنسی می شود.
- کاهو: سرد و تر، صاف کننده خون، خواب آور خوب، تولید خون صالح رقیق، زیاده روی در مصرف کاهو مضر قوای جنسی است و مورث فراموشی و ضعف بینایی می باشد.
- کرفس: گرم و خشک
- شوید: گرم و خشک، در گرم مزاجان سبب ضعف بینایی و مغز می شود، منی را کم . گاهاً قطع می کند، مفید برای ضعف معده و کبد و طحال.
- نعناع: گرم و خشک، نشاط آور، مقوی قلب، رقیق کننده خون، مضر اعصاب، بهترین مصرف آن همراه دوغ و سکنجبین است.